Αυτόματο Σύστημα Πυρόσβεσης - Συστήματα Αυτόματης Κατάσβεσης

Σχεδιασμός & Λειτουργία Αυτόματου Συστήματος Πυρόσβεσης

Σύστημα πυρόσβεσης (ή κατάσβεσης) ονομάζεται το σύστημα το οποίο αποτελείται από έναν πίνακα κατάσβεσης και διάφορες διασυνδεδεμένες σε αυτόν συσκευές (Πυρανιχνευτές, Κομβίο Ενεργοποίησης & Ακυρωτικό, Φαροσειρήνα κτλ.), που στόχο έχουν την όσο το δυνατόν ταχύτερη ανίχνευση και αντιμετώπιση εστίας φωτιάς.

Για το λόγο αυτό τα συστήματα αυτά είναι εφοδιασμένα με κατάλληλες φιάλες υλικού πυρόσβεσης οι οποίες και ενεργοποιούνται απελευθερώνοντας το υλικό μέσω κατάλληλου πυροσβεστικού δικτύου στον προστατευόμενο χώρο.

Η διαδικασία αυτή γίνεται αυτόματα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, μέσω προγραμματισμού του πίνακα κατάσβεσης σύμφωνα πάντα με την αρχή της διασταύρωσης διαφορετικών ζωνών (“Cross Zone Check”), την κατάκλιση δηλαδή που εκτελείται μόνο εφόσον έχουμε ενεργοποίηση ανιχνευτών διαφορετικού τύπου, σε διαφορετικές ζώνες, ώστε να αποφύγουμε άσκοπη χρήση του κατασβεστικού υλικού λόγω ψευδοσυναγερμών (“False Alarm”), το οποίο μπορεί να είναι και επικίνδυνο, όπως για παράδειγμα το διοξειδίου του άνθρακα (CO2).

Οι ανιχνευτές που εγκαθίστανται είναι συνήθως καπνού και θερμοδιαφορικοί, ενώ για να ενεργοποιηθεί το σύστημα απαιτείται εκτός από την παρουσία καπνού και ταυτόχρονη, απότομη μεταβολή θερμοκρασίας.

Το σύστημα αυτόματης κατάσβεσης είναι κατά βάση αυτόνομο στη λειτουργία του, σχεδόν πάντα ωστόσο «επικοινωνεί» με το κεντρικό σύστημα πυρανίχνευσης προκείμενου να υπάρξει έγκαιρη ειδοποίηση για την ενεργοποίηση του και την πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς.

Εάν θα θέλαμε να αποτυπώσουμε με ένα απλό γράφημα τη δομή ενός συστήματος αυτόματης κατάσβεσης, αυτή θα αποτυπωνόταν σχηματικά παρακάτω, υποδεικνύοντας μας πως το σύστημα κατάσβεσης είναι κατά βάση ένα σύστημα πυρανίχνευσης, εφοδιασμένο με κατάλληλες φιάλες και πυροσβεστικό δίκτυο ώστε να μην ανιχνεύει μόνο την παρουσία πυρκαγιάς αλλά και να την αντιμετωπίζει. (Εικόνα 1, Σχηματική Απεικόνιση Συστήματος Κατάσβεσης)

Οι βασικές συσκευές οι οποίες αποτελούν ένα αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης είναι:

• Ακροφύσια Εκτόξευσης Κατασβεστικού Υλικού
• Πυροσβεστικό Δίκτυο Χαμηλής ή Υψηλής Πίεσης
• Πίνακας Αυτόματης Κατάσβεσης
• Φάρος, Σειρήνα, Κουδούνι
• Πόρτα Πυράντοχη για Αποτροπή Μετάδοσης Φωτιάς σε παρακείμενους Χώρους
• Πυρανιχνευτές (Καπνού, Θερμοκρασίας & Θερμοδιαφορικοί)
• Κομβίο Ενεργοποίησης ή Κατάσβεσης & Κομβίο Ακύρωσης Εντολής Κατάσβεσης
• Συστοιχία Φιαλών Αυτόματης Κατάσβεσης

(Εικόνα 2, Σύστημα Κατάσβεσης & Συσκευές)

Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως η φιάλη πρέπει να βρίσκεται εκτός του προστατευόμενου χώρου. Καταρχάς για να είναι δυνατή η χειροκίνητη ενεργοποίηση της σε περίπτωση που δεν λειτουργήσει το σύστημα ανίχνευσης και κατά δεύτερον για να εξασφαλίσουμε ότι ο ενεργοποιητής και όλα τα εξαρτήματα της φιάλης θα δουλέψουν σωστά και έγκαιρα, ενώ η φιάλη θα βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα θερμοκρασίας και πίεσης.

Χρήση Συστημάτων Αυτόματης Πυρόσβεσης

Το κατασβεστικό μέσο που θα επιλέξουμε εξαρτάται από τη χρήση του χώρου τον οποίο θέλουμε να προστατεύσουμε. Σε χώρους όπου ο εξοπλισμός δεν κρίνεται ως ιδιαίτερα ευαίσθητος, μπορούμε να εγκαταστήσουμε φιάλες ξηράς σκόνης, οι οποίες είναι οικονομικές, ενώ ταυτόχρονα έχουν και χαμηλό συντελεστή κατάκλισης, καλύπτοντας σημαντική επιφάνεια. Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως για κάθε ένα κυβικό μέτρο όγκου, απαιτούνται 300 γραμμάρια πυροσβεστικής σκόνης (300 g Pa/m³).

Για ένα κοινό χώρο δηλαδή με μέσο ύψος 3.00- 3.50 m, 12kg πυροσβεστικής σκόνης καλύπτουν μία επιφάνεια 12m². Τέτοιοι χώροι μπορεί να είναι λεβητοστάσια, δεξαμενές καυσίμων, χώροι αρχείου και γραφικής ύλης, αποθήκες, μηχανοστάσια ανελκυστήρα, λιναποθήκες, πλυντήρια κλπ.

Αντίθετα, σε ευαίσθητο εξοπλισμό κατά βάση Ηλεκτρομηχανολογικό, ενδείκνυται η χρήση αέριου κατασβεστικού μέσου, το οποίο δεν αφήνει υπολείμματα. Κατασβεστικά υλικά σε αέρια μορφή είναι το διοξείδιο του άνθρακα ( CO2), αέρια μείγματα με βάση το άζωτο και το αργό (Inergen & Argonite), αερολύματα όπως το Aerosol και φθοριούχα αέρια (HFCs, FM200, Novec, FK κτλ.).

Κάθε ένα από τα παραπάνω έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, τα οποία καθορίζουν τη μορφή στην οποία αποθηκεύεται το υλικό μέσα στη φιάλη, κάτω από ποιες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας, το συντελεστή κατάκλισης, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο απελευθερώνεται στον υπό προστασία χώρο.

Σύστημα Αυτόματης Κατάσβεσης αποτελεί και το δίκτυο καταιονισμού ( sprinklers), εγκατάσταση πυρόσβεσης δηλαδή με δεξαμενή νερού, αντλίες και δίκτυο σωληνώσεων με κατάλληλες διατομές και ακροφύσια. Εφαρμόζεται σε μεγάλης έκτασης χώρους με υψηλό πυροθερμικό φορτίο και επικινδυνότητα λόγω χρήσης εύφλεκτων υλικών.

Δίκτυο Πυρόσβεσης

Το δίκτυο μπορεί είτε να είναι συνεχώς υπό πίεση με νερό, οπότε μιλάμε για σύστημα υγρού τύπου, ή να είναι γεμάτο με αέρα και να υπάρχει ροή νερού μέσω σταθμού ελέγχου, μόνο κατά την περίπτωση που επιβεβαιωθεί η παρουσία φωτιάς (σύστημα ξηρού τύπου). Το σύστημα ξηρού τύπου μας εξασφαλίζει πως δεν θα έχουμε άσκοπη χρήση νερού το οποίο μπορεί να προκαλέσει φθορές στον εξοπλισμό της επιχείρησης ή τα εμπορεύματα.

Τεχνικές Προδιαγραφές Αυτόματων Συστημάτων Πυρόσβεσης

Από το 2014 και έπειτα, εκδόθηκε και τέθηκε σε ισχύ η 15 ^η Πυροσβεστική Διάταξη στην οποία αναφέρονται τα κυριότερα μόνιμα μέσα πυρασφάλειας ενώ καθορίζονται και τα πρότυπα, εθνικά και διεθνή, τα οποία θα πρέπει να ακολουθούνται κατά το σχεδιασμό, την εγκατάσταση και τη συντήρηση των μέσων αυτών. Σύμφωνα λοιπόν με τη διάταξη περιγράφονται παρακάτω συγκεκριμένα συστήματα και πρότυπα:

• Αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης με νερό

Η μελέτη, σχεδίαση και εγκατάσταση των αυτόματων συστημάτων πυρόσβεσης με νερό, καθορίζεται από το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 12845: «Μόνιμα συστήματα πυρόσβεσης – Αυτόματα συστήματα καταιονισμού – Σχεδίαση, εγκατάσταση και συντήρηση», όπως κάθε φορά ισχύει και τα εξαρτήματα των συστημάτων αυτών, καθορίζονται από το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 12259: «Μόνιμα συστήματα πυρόσβεσης – Εξαρτήματα για συστήματα καταιονισμού και ψεκασμού νερού» όπως κάθε φορά ισχύει.

• Αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης με σκόνη

Η μελέτη, σχεδίαση και εγκατάσταση των αυτόματων συστημάτων πυρόσβεσης με σκόνη καθορίζεται από το πρότυπο ΕΛΟΤ EN 12416: «Μόνιμα συστήματα πυρόσβεσης − Συστήματα σκόνης» όπως κάθε φορά ισχύει. 

• Αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης με αφρό

Η μελέτη, σχεδίαση και εγκατάσταση των αυτόματων συστημάτων πυρόσβεσης με αφρό καθορίζεται από το πρότυπο ΕΛΟΤ EN 13565: «Μόνιμα συστήματα πυρόσβεσης − Συστήματα αφρού» όπως κάθε φορά ισχύει. 

• Αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης με διοξείδιο του άνθρακα

Η μελέτη, σχεδίαση και εγκατάσταση των αυτόματων συστημάτων πυρόσβεσης με διοξείδιο του άνθρακα καθορίζεται από το πρότυπο NFPA 12: «Standard on Carbon Dioxide Extinguishing Systems», όπως κάθε φορά ισχύει.

• Αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης με αέριο

Η μελέτη, σχεδίαση και εγκατάσταση των αυτόματων συστημάτων πυρόσβεσης με αέριο καθορίζεται από το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ 15004: «Μόνιμα συστήματα πυρόσβεσης − Συστήματα κατάσβεσης με αέριο» όπως κάθε φορά ισχύει.

• Αυτόματο σύστημα πυρόσβεσης με συμπυκνωμένο αεροζόλ

Η μελέτη, σχεδίαση και εγκατάσταση των αυτόματων συστημάτων πυρόσβεσης με συμπυκνωμένο αεροζόλ

Καθορίζεται από το πρότυπο ISO 15779: «Condensed aerosol fire extinguishing systems− Requirements and test Methods for components and system design, installation and maintenance− General requirements», όπως κάθε φορά ισχύει ή/και από το πρότυπο ΕΛΟΤ CEN/TR 15276: «Μόνιμα συστήματα πυρόσβεσης − Συστήματα κατάσβεσης με συμπυκνωμένο αεροζόλ» όπως κάθε φορά ισχύει. 

Συνεπώς, είναι σημαντικό όλα τα συστήματα αυτόματης κατάσβεσης να σχεδιάζονται από έμπειρο μηχανικό, σύμφωνα με τις τελευταίες ευρωπαϊκές προδιαγραφές των παραπάνω προτύπων. Η εγκατάσταση επίσης, θα πρέπει να πραγματοποιείται από εξειδικευμένη εταιρεία και πάντα σε συνεργασία με τον επιβλέποντα μηχανικό.

Κόστος Εγκατάστασης & Συντήρησης Συστημάτων Αυτόματης Κατάσβεσης

Το κόστος για την εγκατάσταση ενός συστήματος αυτόματης κατάσβεσης ποικίλει ανάλογα με τον χώρο που θέλουμε να προστατεύσουμε, την ποιότητα των υλικών και συσκευών που θα επιλέξουμε, την ευκολία-δυσκολία της εγκατάστασης κτλ. Καθοριστικής σημασίας είναι και η επιλογή του υλικού κατάσβεσης, όχι μόνο για το κόστος κτήσης, αλλά και για το κόστος συντήρησης ενός συστήματος.

Εκτός των βασικών συσκευών, απαραίτητων για τη λειτουργία ενός συστήματος κατάσβεσης, έχουμε τη δυνατότητα να εγκαταστήσουμε επιπλέον συσκευές οι οποίες μας παρέχουν επιπλέον πληροφορίες και μας δίνουν επιπρόσθετες δυνατότητες.

Για παράδειγμα η εγκατάσταση ενός αυτόματου τηλεφωνητή ο οποίος θα μπορούσε να μας ειδοποιήσει μόλις ενεργοποιηθεί το σύστημα κατάσβεσης ώστε να γνωρίζουμε έγκαιρα την κατάσταση του συστήματος και να δράσουμε αναλόγως.

Επιπλέον, θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε τις φιάλες αυτόματης κατάσβεσης σε ειδικά διαμορφωμένες ζυγαριές, ώστε να γνωρίζουμε το περιεχόμενο των φιαλών ανά πάσα στιγμή και αν υπάρχει απώλεια υλικού. Τέλος, σε ορισμένες περιπτώσεις προτείνεται η εγκατάσταση συστήματος εξαερισμού για τον καθαρισμό του χώρου σε περίπτωση κατάκλισης από αέριο μέσο.

Συντήρηση Συστημάτων Αυτόματης Κατάσβεσης

Όπως όλα τα μέσα πυρασφάλειας έτσι και το σύστημα αυτόματης κατάσβεσης πρέπει να συντηρείται τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.

Τα τελευταία πρότυπα μάλιστα προβλέπουν τακτική συντήρηση κάθε τρεις μήνες ενώ μία φορά το χρόνο απαιτείται εκτεταμένη συντήρηση με τις παρακάτω ενέργειες.

• Αποσύνδεση Ενεργοποιητή / Πυροκροτητή
• Λύση ανιχνευτή (Καπνού – Θερμοκρασίας / Θερμοδιαφορικό) από την βάση του
• Καθαρισμός Ανιχνευτή με συσκευή ξηρού αέρα
• Καθαρισμός επαφών Ανιχνευτή με ειδικό spray επαφών
• Αρμολόγηση Ανιχνευτή
• Δοκιμή Ανιχνευτή και πρόκληση συναγερμού με συσκευή smoke detector test pole
• Έλεγχος Υαλόφρακτου Κομβίου Συναγερμού / Κατάσβεσης & Ακυρωτικού
• Δοκιμή λειτουργίας Κομβίου Κατάσβεσης & Ακυρωτικού
• Έλεγχος λειτουργίας Φωτιστικού Σήματος «STOP GAS»
• Έλεγχος Πίνακα Πυρανίχνευσης – Κατάσβεσης
• Έλεγχος Συσσωρευτών Μολύβδου
• Έλεγχος Σωστής λειτουργίας Ενεργοποιητή / Πυροκροτητή & Συστήματος Ενεργοποίησης Κατάσβεσης (Πνευματικό – Χειροκίνητο)
• Επανασύνδεση Ενεργοποιητή / Πυροκροτητή
• Έκδοση δελτίου συντήρησης υπογεγραμμένο από τον διενεργήσαντα τη συντήρηση και σφραγίδα στο κόκκινο βιβλίο της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας